Pałac i oficyna dworu w Tuskulanach

Do dziś zachował się pałac dworski w Tuskulanach, zbudowany około 1825 r. na zlecenie Aleksandra Rimskiego-Korsakowa, generalnego gubernatora Imperium Rosyjskiego w Wilnie. Pałac zaprojektowany przez Karola Podczaszyńskiego jest przykładem późnoklasycystycznej rezydencji wiejskiej.

Pałac w Tuskulanach, zlokalizowany na prawym brzegu Wilii, ma oryginalną kompozycję bryłową. Wzniesiono go na planie prostokąta, jest parterowy, z półpiętrem, do którego po obu stronach przylegają pomieszczenia poddasza. Elewacje budynku mają symetryczne, powściągliwe formy, ozdobione elementami architektonicznymi.

Frontony środkowej części wschodniej elewacji pałacu, zwróconej w stronę Wilii, ozdobiono listwami z motywami roślinnymi, a na dachu umieszczono rzeźby trzech starożytnych bogiń – Diany, Junony i Wenus. Ściany i sufity reprezentacyjnych sal wewnątrz pałacu były bogato zdobione malowidłami klasycystycznymi, a podłoga pokryta boazerią. Po II wojnie światowej pałac został przekazany sowieckim strukturom represyjnym. Niewłaściwie utrzymywany stracił swój pierwotny wygląd.

W latach 2005–2008 na podstawie badań historycznych, ikonograficznych i architektonicznych, przeprowadzono renowację pałacu w Tuskulanach: wzmocniono konstrukcje, przywrócono pierwotny wygląd, odsłonięto i odnowiono malowidła ścienne i sufitowe z okresu klasycyzmu, fronton wschodni ponownie ozdobiono listwami z motywami roślinnymi i rzeźbami starożytnych bogiń.

Ekspozycja „Projekt – homo sovieticus”, prezentowana obecnie w pałacu w Tuskulanach, ukazuje zwiedzającym wysiłki i środki sowieckiego reżimu totalitarnego mające na celu stworzenie nowego środowiska społecznego, kulturalnego i politycznego.

Program edukacji obywatelskiej i narodowej „Otwarta historia” realizowany jest w sali imprezowej i klasie edukacyjnej na piętrze pałacu w Tuskulanach.

Budowę oficyny rozpoczęto razem z pałacem – w pierwszej połowie XIX w., a przebudowana i rozbudowana została w końcu XIX w. Obecny widok jest wynikiem prawie stuletniej budowy.

Budynek składa się z dwóch odrębnych, wyraźnie określonych części. Najstarsza jest część ceglana oficyny, zaprojektowana przez klasycystycznego architekta Karola Podczaszyńskiego, z przeznaczeniem na mieszkania służby dworskiej. Jest ozdobiona tymi samymi elementami dekoracyjnymi, co pałac.

Pod koniec XIX w. wzniesiono drewnianą dobudówkę, która wyróżnia się oryginalną architekturą: skomplikowanymi gzymsami, okrągłymi półkolumnami i umieszczonymi pomiędzy nimi wysokimi oknami. Szeroka brama na końcach budynku pozwala przypuszczać, że znajdowała się tu wozownia lub stajnia.

W 1940 r. oficyna wraz z pałacem w Tuskulanach została znacjonalizowana, a w 1944 r. przekazana strukturom represyjnym. W późniejszym czasie przestronne wnętrza podzielono na mniejsze pomieszczenia, a zewnętrzną część budynku przyćmiły liczne dobudówki.

W latach 2005–2008 oficynę dworską w Tuskulanach odnowiono. Odtworzono pierwotną bryłę planu, elewacje i elementy architektoniczne.

W tym budynku mieści się obecnie administracja zespołu Parku Pamięci w Tuskulanach. W sali konferencyjnej organizowane są imprezy tematyczne, obchody, konferencje i seminaria, pokazy filmów dokumentalnych i fabularnych oraz wystawy upamiętniające najważniejsze wydarzenia i postaci historyczne.